poniedziałek, 28 października 2024

Rozprawka raz jeszcze

 Nie muszę przekonywać Was, jak ważną formą jest rozprawka. I nie chodzi tylko o zbliżający się egzamin. Rozprawka uczy uzasadniania własnego zdania, argumentowania, wreszcie... uczy myślenia, wyciągania wniosków, obserwowania. Wierzcie mi, wszystko to są bardzo "życiowe" umiejętności. A zatem uczmy się pisać rozprawki, redagujmy własne, ale także analizujmy przykłady. Dzisiaj taki przykład. Zachęcam do przeczytania.

Rozprawka - temat z wypracowania klasowego

    Obyczaje i tradycje są ważnym elementem życia każdego społeczeństwa. Wielu ludzi uważa, że należy je zachowywać i przekazywać przyszłym pokoleniom. Inni są zdania, że człowiek współczesny nie musi przejmować się tym, jak postępowali jego przodkowie, powinien żyć przede wszystkim teraźniejszością oraz przyszłością. Zatem odpowiedź na pytanie, czy warto zachowywać dawne obyczaje, jest trudna. Uważam jednak, że pamięć o dawnych obyczajach i jest ważna i powinniśmy szanować nasze narodowe tradycje. Postaram się to uzasadnić w tej rozprawce.

    Po pierwsze tradycja jest jednym z najważniejszych elementów tożsamości narodu. Narody różnią się między sobą dzięki obyczajom, zachowaniom, ubiorom. We współczesnym, coraz bardziej globalnym świecie zachowanie odrębności kulturowej stanowi istotną wartość. W każdym kraju ludzie trochę inaczej obchodzą święta, bawią się, biesiadują. Obraz polskich tradycji i obyczajów związanych z biesiadowaniem znajdziemy w „Panu Tadeuszu”. Poeta opisał kilka takich uroczystych uczt. Charakterystyczne było przestrzeganie określonego porządku zasiadania do stołu, dobór potraw, zwyczaj wznoszenia toastów i przemówień. Warto zauważyć, że niektóre tradycje biesiadne zachowały się do naszych czasów. Czy są one czymś dobrym i godnym zachowania? Oczywiście tak, jeśli uczta jest wspólnym spotkaniem przy stole i rozrywką z zachowaniem zasad kultury.

    Drugim argumentem przemawiającym za zachowaniem tradycji i obyczajów jest fakt, że wnoszą one do codziennego życia wiele niezwykłości, sprawiają, że staje się ono ciekawsze i nabiera kolorów. W Polsce mamy bardzo bogatą obyczajowość związaną ze świętami. Polskie święta są pełne uroku właśnie dzięki niepowtarzalnym tradycjom. Chociaż w „Panu Tadeuszu” nie ma obrazu polskiej Wigilii, ani Wielkanocy, to można zaobserwować inne tradycje, dzięki którym szlachta urozmaicała sobie codzienną egzystencję na wsi. Choćby zwykłe grzybobranie. Mickiewicz opisuje wyprawę na grzyby, połaczoną z konkursami dla panien i kawalerów. Jest to wydarzenie towarzyskie. Bardziej kontrowersyjną z punktu widzenia współczesnego człowieka rozrywką było polowanie. Emocjonujący opis polowania na niedźwiedzia znajdziemy w księdze „Dyplomatyka i łowy”. Nie pochwalamy w naszych czasach zabijania zwierząt, tym bardziej dla rozrywki, ale oceniając styl życia szlachty powinniśmy pamiętać jednak o tym, że nie możemy mierzyć naszą miarą ludzi żyjących wiele lat temu, w zupełnie innej rzeczywistości historycznej i kulturowej.

    Należy jeszcze wspomnieć o tym, że wspólne tradycje tworzą więzi zarówno w obrębie rodziny, jak i całej społeczności – narodu. Jeśli razem zachowujemy jakieś obyczaje, stajemy się chyba sobie bliżsi, budujemy poczucie wspólnoty. Jest to bardzo ważne, zwłaszcza w sytuacji, kiedy naród przeżywa trudne chwile. Potwierdzenie tego znajdziemy także w „Panu Tadeuszu”. Pamiętamy, że szlachta, którą wiele dzieliło i która często żyła w niezgodzie, potrafiła zjednoczyć się i wystąpić wspólnie przeciwko Rosjanom.

    Myślę, że przedstawione przeze mnie argumenty dowodzą, że zachowanie dawnych tradycji i obyczajów jest czymś ważnym i warto w czasach współczesnych pamiętać o tym, co było bliskie i cenne dla dawnych pokoleń.


wtorek, 15 października 2024

Opisy w "Panu Tadeuszu" (a właściwie jeden opis)

 Chciałbym zwrócić Waszą uwagę na jeden z opisów w "Panu Tadeuszu". Jest to krótki, początkowy fragment księgi X. - "Emigracja. Jacek" Poeta opisuje chwile przed burzą, która nadciągnęła nad Soplicowo niedługo po zakończeniu bitwy szlachty z oddziałem rosyjskim. Przyjrzymy się bliżej środkom stylistycznym w tym fragmencie. Oto tekst i polecenia:

Owe obłoki ranne, zrazu rozpierzchnione

Jak czarne ptaki. Lecąc w wyższą nieba stronę

Coraz się zgromadzały; ledwie słońce zbiegło

Z południa, już ich stado pół niebios obległo

Ogromną chmurą; wiatr ją pędził coraz chyżej.

Chmura coraz gęstniała, zwieszała się niżej,

Aż jedną stroną na wpół od niebios oddarta,

Ku ziemi wychylona i wszerz rozpostarta,

Jak wielki żagiel, biorąc wszystkie wiatry w siebie,

Od południa na zachód leciała po niebie.


I była chwila ciszy; i powietrze stało

Głuche, milczące, jakby z trwogi oniemiało.

I łany zbóż, co wprzódy, kładąc się na ziemi

I znowu w górę trzęsąc kłosami złotemi.

Wrzały jak fale, teraz stoją nieruchome

I poglądają w niebo najeżywszy słomę.

I zielone przy nich wierzby i topole,

Co pierwej jako płaczki przy grobowym dole,

Biły czołem, długimi kręciły ramiony

Rozpuszczając na wiatry warkocz posrebrzony,

Teraz jak martwe, z niemej wyrazem żałoby.

Stoją na kształt posągów sypilskiej Nioby.

Jedna osina drżąca wstrząsa liście siwe.

1. Wskaż epitety w opisie nieba i określ ich funkcję.

2. Do czego porównana została chmura? Jakie podobieństwo stało się podstawą tego porównania?

3. Jaki środek stylistyczny rozpoczyna drugą część tekstu - opis łanów zbóż? Jaka jest funkcja tego środka?

4. Wskaż w tym fragmencie szczególny typ porównania, tzw. porównanie homeryckie. Uzasadnij, dlaczego jest to takie porównanie.

Wyjaśnijmy jeszcze, dlaczego poeta przywołuje tu postać Niobe. Kim była? Link prowadzi do odpowiedniego hasła w Wikipedii.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Niobe_(c%C3%B3rka_Tantala)

Poćwicz! Rozwiąż test o środkach stylistycznych.

https://learningapps.org/watch?v=pjuemorhn24







czwartek, 10 października 2024

Środki stylistyczne w opisie muzyki

 Zamieszczam zadanie, które dotyczy środków stylistycznych w omawianym przez nas fragmencie - koncercie Jankiela. Jakie środki stylistyczne pojawiają się w tym opisie? Wykonaj zadanie, ale wcześniej przypomnij sobie i uporządkuj wiedzę o poznanych środkach. Odsyłam do podręcznika - strona 356-357.

https://learningapps.org/watch?v=p154r38tn24

środa, 9 października 2024

Muzyczna opowieść o historii, czyli koncert Jankiela

 

Żyd – Jankiel jest ciekawą postacią. Na co dzień prowadzi karczmę, w której spotykają się mieszkańcy Soplicowa i okolic. O takim zgromadzeniu szlachty pisze Mickiewicz w księdze IV. „Dyplomatyka i łowy”. Właśnie wtedy ksiądz Robak prowadzi swoją działalność polityczną i konspiracyjną, pokazuje szlachcie tabakierę z miniaturowym obrazkiem, ukazującym Napoleona, wielkiego, zwycięskiego wodza, który daje Polakom nadzieję na niepodległość. Polacy jednak nie powinni biernie czekać, licząc na to, że to Francuzi dadzą im wolność, mówi Robak. Sami powinni zacząć działać, jeszcze zanim pojawią się zwycięskie wojska francuskie. Jankiel jest wtedy gdzieś w tle, usługuje gościom, podając potrawy i napoje. Poźniej jeszcze kilka razy pojawia się w różnych sytuacjach, zawsze ukazany w sympatycznym, pozytywnym świetle. Zależy mu na sprawach polskich, mimo że nie jest Polakiem z pochodzenia. Na pierwszy plan wysunie się w końcowej części księgi XII., kiedy wspaniale zagra na cymbałach. Jego gra wyczaruje obrazy z historii Polski. Jakie?

1. Uchwalenie Konstytucji 3-go Maja. Ta pierwsza w Europie Konstytucja miała zreformować państwo i uchronić je przed upadkiem. Był to rok 1791.



2. Konfederacja targowicka. Nie wszystkim Polakom zależało na uratowaniu Ojczyzny przed zaborami. Część magnatów uważała, że reformy są zamachem na szlachecką wolność, dlatego sprzymierzyli się z Rosjanami i zawiązali konfederację targowicką. Później stała się ona symbolem zdrady narodowej.

3. Rzeź Pragi. W czasie powstania kościuszkowskiego zdarzył się tragiczny epizod. Wojska rosyjskie, które uderzyły na Warszawę, dokonały w 1794 straszliwego pogromu ludności cywilnej na warszawskiej Pradze. Zginęły dziesiątki tysięcy ludzi.

4. Powstanie Legionów Polskich we Włoszech. Po utracie niepodległości Polacy nie stracili nadziei na odzysknie wolnej Ojczyzny. Wielu udało się na emigrację i już wkrótce (1797 r.) we Włoszech utworzono wojsko – legiony, które miały walczyć u boku armii francuskiej o niepodległą Polskę. Wtedy powstała też pieśń – „Mazurek Dąbrowskiego”, obecny nasz hymn narodowy.



wtorek, 8 października 2024

"Sędzia dawne obyczaje chował"

 Podaję krótką listę obyczajów, o których mówiliśmy podczas lekcji. Może się przydać do uzupełnienia notatek. Bardzo ważnym elementem obyczajowości i w ogóle życia szlachty było polowanie. Ilustracja ukazuje Wojskiego, który gra swój koncert na rogu po upolowaniu niedźwiedzia - księga IV. "Dyplomatyka i łowy".

1. Zachowanie hierarchii przy stole podczas uczty lub spaceru.

Goście zajmowali wyznaczone miejsca. Najdostojniejsi siadali na miejscach honorowych np. „Podkomorzy” najwyższe brał miejsce za stołem”.

2. Uczta staropolska:

- młodzi mężczyźni usługiwali damom,

- wygłaszano czasem dłuższe przemówienia (np. Sędziego o grzeczności)

- wznoszono toasty

- obfitość potraw i napojów, wymyślne dekoracje (księga XII.)

3. Grzybobranie – wspólne wyjście na grzyby, połączone z konkursami. (księga III)

4. Polowania – były jedną z najpopularniejszych rozrywek szlachty; polowano na drobnego lub grubego zwierza; (opis polowań na zająca i niedźwiedzia) w „Panu Tadeuszu”; po polowaniu (sygnał na rogu myśliwskim, poczęstunek – bigos)

5. Rozstrzyganie sporów:

- pojedynek – np. na szable lub broń palną (pojedynek Domeyki i Doweyki), dobra znajomość szermierki

- zajazd – napaść w celu wyegzekwowania wyroku (zajazd szlachty na Soplicowo)

6. Taniec – polonez, opis tego tańca kończy epopeję. Taniec narodowy uświetniał ważne uroczystości np. zaręczyny Tadeusza z Zosią.




środa, 2 października 2024

Tajemniczy ksiądz Robak

 Odkrywamy powoli na lekcjach tajemnice najważniejszego z bohaterów "Pana Tadeusza", czyli księdza Robaka. Znamy już jego awanturniczą przeszłość z opowieści Gerwazego (którego trudno jednak uznać za obiektywnego świadka). Należy uważnie zapoznać się z wyznaniem Księdza Robaka na łożu śmierci, dopiero wtedy zrozumiemy, kim i jaki naprawdę był. Wielkie znaczenie ma także jego działalność jako mnicha i emisariusza. 

Aby tę obszerną wiedzę o Jacku uporządkować, warto posłuchać tego wykładu. A do własnych notatek możecie wykorzystać planszę, która ukazuje "podwójność" tego bohatera.

https://www.youtube.com/watch?v=YCcLnmRP67A


Co trzeba wiedzieć o Jacku Soplicy - księdzu Robaku?

JACEK

Pochodzi z niezbyt zamożnej szlachty, jest właścicielem niewielkiego majątku ziemskiego na Litwie.

Nazywany jest Wąsalem, ze względu na duże, czarne wąsy.

Inne przezwisko Jacka, to Wojewoda. Jacek jest nieformalnym przywódcą rodziny Sopliców i ma duży autorytet wśród okolicznej szlachty. Potrafi namówić szlachciców do głosowania na wskazaną przez siebie osobę w czasie sejmików. Dlatego bogaty Stolnik Horeszko zabiega o przyjaźń Jacka.

Jacek jest typowym przedstawicielem swojego stanu: odważny i waleczny, świetnie posługuje się bronią, doskonale strzela. Lubi zabawy, hulanki. Cechuje go ambicja i duma. Uważa, że jest godny ręki panny z magnackiego rodu (córki Stolnika). Nie potrafi pogodzić się z odmową. Jest porywczy, impulsywny – zabija Stolnika w czasie napadu Rosjan na zamek. Z tę zbrodnię będzie pokutował do końca życia, jako ksiądz Robak.

W osobie Jacka widać wady i zalety polskiej szlachty. Do wad należy skłonność do awanturnictwa oraz kierowanie się wybujałą dumą.

ROBAK

Jest zakonnym kwestarzem, bernardynem. Wstąpił do zakonu i przybrał nazwisko Robak, które ma oznaczać upokorzenie i pokutę za winę pychy. (zabójstwo Stolnika)

Ubrany w brązowy habit bernardyński, przepasany sznurem z węzłami. Na jego surowej twarzy widać szramy po odniesionych ranach. Ma energiczne, żołnierskie ruchy. Jest doskonałym strzelcem – wszystko to wskazuje na jego żołnierską przeszłość.

Prowadzi na Litwie działalność tajnego emisariusza politycznego. Jego celem jest nakłonienie szlachty do udziału w powstaniu przeciwko Rosjanom przed wkroczeniem wojsk Napoleona.

Jego działania niweczy Gerwazy, który skłania szlachtę do napadu na Soplicowo.

Mimo to Ksiądz Robak w czasie bitwy ratuje życie Gerwazemu i Hrabiemu i przebacza mu. Chce się pojednać z dawnym wrogiem. Kieruje się nie prywatą, ale patriotycznymi pobudkami. Jest już zupełnie inną osobą, niż w młodości. Za swoje zasługi zostaje po śmierci zrehabilitowany i odznaczony Legią Honorową.


wtorek, 1 października 2024

Jacek Soplica, czyli ksiądz Robak

 Dzieje Jacka Soplicy są skomplikowane i tragiczne. Aby zrozumieć tę postać, trzeba cofnąć się w czasie do wydarzeń, które znamy z opowieści Gerwazego. Jacek wyłania się z tej historii jako awanturnik i morderca, który zabił Stolnika Horeszkę. Nie możemy mieć dla niego zbyt wiele sympatii. Z czasem okaże się, że nie jest to postać jednoznaczna. Gerwazy widzi w nim zabójcę ukochanego pana, mordercę, zbója, który wykorzystał napad Rosjan. Tymczasem w księdze X - "Emigracja. Jacek." poznajemy punkt widzenia samego Jacka oraz jego losy po zabiciu Stolnika. Dowiadujemy się wreszcie, że ksiądz Robak - patriota polski to właśnie Jacek Soplica. Postać ta ukazuje się w zupełnie innym świetle.

Ponieważ w tym roku czytamy "Pana Tadeusza" we fragmentach, podaję najważniejsze informacje o tym, co się zdarzyło między księgą IV a księgą X.

Co się wydarzyło między księgą IV „Dyplomatyka i łowy” a księgą X „Emigracja. Jacek”




- Klucznik Gerwazy nienawidził Sopliców, ponieważ Jacek Soplica zabił jego pana – Stolnika Horeszkę,

- podburzył szlachtę zaściankową – Dobrzyńskich i nakłonił ich do napaści na Soplicowo (to był właśnie ostatni zajazd szlachecki),

- po opanowaniu Soplicowa triumfująca szlachta zaczęła pić i wszyscy posnęli; w tym czasie wojsko rosyjskie wkroczyło do dworu i uwięziło szlachtę,

- z ratunkiem przybył ksiądz Robak, który przywiózł na swoim kwestarskim wozie broń i pomógł uwolnić się szlachcie,

- doszło do bitwy między szlachtą, a Rosjanami; szlachta zwyciężyła, ale ranny został Robak, osłonił przed kulą Hrabiego