Trudne słowo - onomatopeja

 Co to jest onomatopeja? To dziwne słowo pochodzenia greckiego (w dosłownym tłumaczeniu - tworzenie słów) oznacza naśladowanie różnych dźwięków z naszego otoczenia przy pomocy języka - ludzkiej mowy. Poeci potrafią zdumiewająco wykorzystać dźwiękonaśladowcze słowa w swojej twórczości. Przekonaliśmy się o tym, słuchając doskonałych recytacji wierszy Juliana Tuwima - "Ptasie radio" oraz "Lokomotywa". Linki do tych nagrań zamieszczam tutaj. Posłuchajcie jeszcze raz.

"Ptasie radio"

"Lokomotywa"

Dodaję też rysunkowa notatkę o onomatopei z fragmentami wiersza "Ptasie radio".

"Natenczas Wojski..." czyli niezwykły koncert na rogu myśliwskim

 Nieczęsto na lekcjach języka polskiego mówi się o myśliwych i polowaniach. W szóstych klasach w związku z fragmentem (słynnym) "Pana Tadeusza", zaczynającym się od słów "Natenczas Woski chwycił na taśmie przypięty..." mówiliśmy o myśliwskich obyczajach, a szczególnie o sygnałach granych na specjalnym instrumencie - rogu myśliwskim. Obecnie jest to taka "zakręcona" trąbka, dawniej był to instrument wykonany z prawdziwego rogu zwierzęcego. Na rogu myśliwi grali różne sygnały oznaczające na przykład początek polowania lub swego rodzaju hołd oddany zabitemu zwierzęciu. Inne były sygnały " na cześć" jelenia, dzika lub innego zwierzęcia.

Wykorzystałem na lekcji planszę, którą tu zamieszczam. Proszę o narysowanie w swoich zeszytach rogu Wojskiego. Myślę, że nie będzie z tym kłopotu. Postarajcie się, aby był zgodny z opisem z "Pana Tadeusza".

Adam Mickiewicz - poznajmy życie poety

 Każdy chyba zna to nazwisko. I każdy kiedyś (najczęściej w szkole) 😏jakiś wiersz Adama Mickiewicza przeczytał. W każdym polskim mieście (tak mi się wydaje) "coś" Adama Mickiewicza jest: przynajmniej ulica, szkoła (imienia), pomnik. Ranga poezji Mickiewicza jest niepodważalna. Wszyscy się zgadzamy, że był wielkim poetą, choć nie wszyscy doceniamy... Może dlatego, że jego twórczość jest tak odległa w czasie, a może dlatego że w lekturze obowiązkowej i trzeba przeczytać...

A zatem skoro trzeba, spróbujmy się zainteresować Adamem Mickiewiczem i fragmentami jego dzieła "Pana Tadeusza" w szóstych klasach. Nawiasem mówiąc omawiam na tym blogu "Pana Tadeusza" z myślą o ósmoklasistach, a omówieniu towarzyszą rysunkowe notatki. Zachęcam również szóstoklasistów do ich przejrzenia.

Dzisiaj zamieszczam planszę ukazującą najważniejsze momenty z życia poety. 

Niezwykły język poetycki, czyli o środkach stylistycznych

 Kiedy czytamy jakiś wiersz, czyli utwór poetycki, czasami się dziwimy, a czasem po prostu nie rozumiemy. Dlaczego jest to tak napisane? O co tu chodzi? No właśnie, chodzi o to, że język utworu literackiego (najczęściej) to nie jest "zwykła" polszczyzna. Ten język zaskakuje niezwykłością określeń, sfomułowań i skojarzeń. Przyczyną tego jest obecność środków stylistycznych, a zwłaszcza przenośni (metafor). 

Metafora to takie zaskakujące połączenie wyrazów, w którym poszczególne wyrazy uzyskują nowe znaczenie, inne niż ich znaczenie podstawowe. Na przykład pewien poeta użył w swoim wierszu słów "przepaść krawężnika". Dlaczego tak połączył dwa wyrazy? Dlaczego je jakoś skojarzył? Zastanówmy się: przepaść i krawężnik w pewnych sytuacjach i dla niektórych ludzi (np. starych, niesprawnych) mogą być bardzo bliskie. Ta metafora dobrze wyraża poczucie zagrożenia, lęk towarzyszący starszej osobie, która staje na krawężniku przy ruchliwej ulicy.

Trudne pojęcia można lepiej zrozumieć, kiedy zobaczymy przykład. A zatem otwieram książkę poetycką, małą chwilkę szukam i oto przykład metafory (przenośni):

"nad ogrodem unosi się czarodziejska różdżka pogody" (nie zachowałem oryginalnego podziału na wersy

I zaraz kolejna w tym samym wierszu Józefa Barana: "wieczornieje obłok brzozy".

A tu przykład z wiersza Juliana Przybosia: "Na świadectwach, wzbici w radość, odlecieli uczniowie," (to o początku wakacji 😀

A Wisława Szymborska pisze na przykład tak: "W garderobie natury jest kostiumów sporo. Kostium pająka, mewy, myszy polnej."

Może tych kilka przykładów pozwoli lepiej zrozumieć, czym jest przenośnia.

Warto pamiętać, że przenośnia występuje w różnych odmianach. Wspomniana przed chwilką wielka polska poetka tak rozpoczęłą wiersz "Jabłonka": "W raju malinowym, pod piękną jabłonką, co się kwiatami jak śmiechem zanosi," To jest również metafora, nazwiemy ten środek personifikacją (uosobieniem), ponieważ poetka ukazała jabłonkę jak człowieka, który zanosi się od śmiechu. Personifikacja to nadawanie ludzkich cech na przykład roślinom, zwierzętom lub pojęciom abstrakcyjnym. Jest ona bardzo podobna do animizacji (ożywienia), czyli nadawania cech istot żyjących przedmiotom lub pojęciom. Personifikacje wystąpiły w omawianym przez nas wierszu Juliusza Słowackiego, pamiętacie: "gwiazdka piosenkę zanuci".

Ważnym środkiem stylistycznym jest epitet. Z jego wskazaniem nie powinno być żadnych problemów, ponieważ jest to po prostu wyraz określający rzeczownik. Rolę epitetu będzie pełnił najczęściej przymiotnik. Przeczytajmy jedną strofkę z wiersza Leopolda Staffa "Zachód jesienny", jest tu dużo epitetów: 

"Sok purpurowe rozpiera grono

Na dni jesiennych wino wyborne.

Wszystko dziś piękne było. Niech płoną

Rudoczerwone lasy wieczorne."

Gdzie są te epitety? Poszukajcie ich.

I jeszcze rysunek jak to na "Rysunkowych notatkach"

O Zośce, Julku i romantycznych sztambuchach

 Rozmawiamy ostatnio w szóstych klasach o Juliuszu Słowackim i znanym jego wierszu "W pamiętniku Zofii Bobrówny". Jak wiecie z opowiadania "Góra królowej Bony" poeta przebywający na emigracji w Paryżu wpisał się pewnego razu do pamiętnika dziesięcioletniej dziewczynki. Pięknie się wpisał, dlatego po wielu, wielu latach wciąż czytamy (przeważnie na lekcjach języka polskiego)😁ten wpis: "Niechaj mię Zośka o wiersze nie prosi..." Co więcej, niektórzy nauczyciele języka polskiego domagają się, aby uczniowie nauczyli się tego tekstu na pamięć.😀

Wyjaśnialiśmy także na lekcji, że słowo "pamiętnik" nie oznacza w tym przypadku formy pisemnej, którą już znacie - jakiegoś wspomnienia z przeszłości, opisu minionych zdarzeń. Pamiętnik był po prostu rodzajem ozdobnego zeszytu, pięknie oprawionego np. w skórę, który dawano komuś, aby osoba ta wpisała się na pamiątkę. Nazywano ten zeszyt także sztambuchem lub imionnikiem. Takie sztambuchy były popularne zwłaszcza w XIX wieku, w okresie romantyzmu, ale jeszcze całkiem niedawno dziewczynki zakładały takie pamiętniki, czego dowodem niech będzie zamieszczone niżej zdjęcie.

Dodaję też rysunkową notatkę, która jest bardziej dokładną wersją naszej notatki wykonywanej na lekcji. Zobaczycie tu jak Zosia wręcza Juliuszowi swój pamiętnik i prosi go o wpis. 

W drugiej części mamy obraz małej ojczyzny Juliusza - Krzemieńca. Wiersz jest serdecznym wspomnieniem, wywołanym prośbą dziewczynki. Zastanowimy się nad sposobem ukazania ukochanych dla poety miejsc oraz uczuciami podmiotu lirycznego. Poćwiczymy też umiejętność recytowania tekstu poetyckiego, dlatego poproszę o nauczenie się wiersza na pamięć.

Ten sztambuch pochodzi z końca XVIII wieku (1784)

A to pamiętnik z 2 połowy XX wieku.

Rysunkowa notatka do naszego tematu.